شرح فضاهاي اصلي ، جانبي و الحاقي
شرح فضاهاي اساسي ، جانبي و الحاقي
فضاهاي مهم
۱- شبستان (ورودي ، گنبد منزل و محراب) .
۲ – صحن (ايوان ، رواق و… ) .
۳ – هشتي .
۴ – رمز در مسجد (بعنوان نشان شهري بدنه مسجد) .
۵- جلوخان (پيش دور و اطراف) .
مثال اي از پياده سازي مسجد
فضاهاي جانبي
با تمركز ضوابط پياده سازي مساجد ، فضاهايي كه درخصوص بي واسطه با فضاهاي اساسي (صحن و شبستان) هست فضاهاي جانبي ناميده مي‌شوند.
۱- فرهنگي ( تلاوت منزل ، آموزشي ، …. ) .
۲- كتابخانه .
۳- خدماتي ( آبدارخانه ، دفتر كار روضه خوان ، وضوخانه وآبريزگاه ، انبار ، امورخيريه ،
ت فضاهاي چند منظوره ، تالار هاي مراسم مذهبي ، محل كار مسجد ، دفتر كار بسيج وهيئامناء ) .
۴- خانه خادم .
فضاهاي الحاقي ( ترجيحا جداگانه از مسجد )
فضاهائي كه دارنده همت جدا و نيازي به رابطه بدون واسطه با فضاهاي اصلي مسجد ندارند.
۱- تجاري .
۲- آشپزخانه .
۳- بيمارستان .
۴- مقر بسيج .
۵- صندوق قرض الحسنه .
۶ – خانه روضه خوان .
۷- مهمانسرا .
الزامات پياده سازي
جهت قبله
با دقت قوانين پياده سازي مساجد اولي نكات براي اقامه نماز ، تشخيص جهت قبله ميباشد براي ايستادن به سمت آن ، از اين رو فضاي شبستان مورد نياز ميباشد در نشان دادن سمت قبله خوانا باشد . اين دستور اساسي از روش عنصر شاخص محراب در ديواره سمت قبله نگهباني ميشود . معمولا انحرافي كه در تاثير زاويه قبله از شمال و جنوب تشكيل داد ميگردد ، مي بايست به نحو مطلوبي در طرح مستهلك شود كه صفوف نمازگزاران با ديوارهاي طرفين جهت عمود داشته باشند .
مثال اي از پياده سازي مسجد
اتصال صفوف
از موقعيت درستي اقامه نماز جماعت ، اتصال نمازگزار از جلو يا اين كه از يك پهلو به صف نمازگزاران ميباشد ؛ براين اساس كه مسافت هر نمازگزار با پهلويي يا اين كه روبرويي به حدي باشد كه نمازگزار ديگري في مابين آنان نتواند مكان بگيرد . اگر نماز جماعتي قرار باشد در تعدادي تراز متعدد برگزار گردد ، شرط اتصال صفوف اين ميباشد كه امام جماعت تحت خيس از مامومين باشد .
معمولا محدوده نمازگزار در شايسته ترين وجه مستطيل كشيده در جهت صفوف ميباشد . سرانه نمازگزار در حالت معمولي حدود ۰.۶ متر مربع ميباشد.
براي نمازگزاران بايد از روش تشكيل صفوف جماعت با امام ، شم حضور در جماعت وجود داشته باشد . لذا صورت شبستان نبايد به نحوي باشد كه برخي از نمازگزاران از گروه پرت و جداگانه افتند و يا اين كه در سايه رديف هاي ضخيم يا اين كه پشت ديواره هاي بند و موانعي از آن دست قرار گيرند . اين امر در مواردي كه بدون چاره از طرح نيم طبقه و يا اين كه طبقات هستيم آلرژي بيشتري مييابد .لذا تعبيه جان تامين هاي مشبك در جهت توليد حس حضور در فضاي واحد جماعت پيشنهاد ميشود .
در همين مورد ، عرصه اي كه براي خانم هاي نمازگزار حدس ميشود ( چه همسطح ، چه با اختلاف سطح با آقايان ) مطلوب خيس ميباشد از كه اگركه حالت اذن دهد از پهلو نيز اتصال داشته باشد ، تا در مواردي كه جمعيت آقايان نمازگزار معدود ميباشد اتصال صفوف ممكن باشد . طول نيم طبقه از تراز شبستان نبايد به حدي باشد كه‌اين شم حضور خدشه دار گردد . براي اين حد نمي اقتدار عدد روشني گزينش كرد به اين دليل كه به متغير هاي متعددي زيرا صورت و اندازه و تناسبات شبستاني بستگي دارااست .
تراز محراب امام جماعت بايد از كف شبستان و حتي فضاهاي جنبي پايين خيس باشد ، كه در‌اين‌حالت پيشرفت صفوف جماعت به فضاهاي جنب شبستان در مواقع كثرت نمازگزاران با گونه هاي مواجه نگردد .
هندسه و صورت شبستان بايد به گونه اي باشد كه با رعايت احكام اتصال صفوف ، حتي المقدور هيچ مانعي براي تشكيل صفوف نمازگزاران وجود نداشته باشد .
آستانه ورود به شبستان
با دقت قوانين پياده سازي مساجد ،زيرا صفوف جماعت مي بايست به ندرت از سمت محراب تشكيل و كامل شدن گردد و نماز خواندن در مقابل در و درگاه كراهت دارااست ، محل ورود به عرصه جماعت عالي است در مرتبه نخستين از سمت مقابل قبله پشت سر نمازگزاران و آن گاه از طرفين باشد و ورود اشخاص تازه وارد سبب عدم حضور قلب نمازگزاران نگردد .
كفش كن
از ضروريات ديگر ، گزينه كفش كن و ازدحام در مواقع ورود و خروج ميباشد . مهم‌ترين آيتم درباره‌ي جا كفشي وضعيت و صورت استقرار آن در مسير رفت و رجوع نمازگزاران ميباشد ، به نحوي كه در نگهداري بهداشت و عصمت و طهارت شبستان ، به خصوص هنگام خروج نمازگزاران ازدحام تشكيل داد نشود .
اگر لزوم هايي نظير صورت و شرايط و اندازه زمين ايجاب كرد كه جا كفشي در داخل شبستان قرار گيرد ، اصول خاطر گرديده مي بايست با آلرژي بيشتري رعايت خواهد شد . وجود جا كفشي در باطن شبستان تا شعاعي از سطح شبستان را براي اقامه نماز نامطبوع مي سازد . سعي بر رعايت اين نكته و غيروابسته سازي نسبي عرصه نماز از سطح هاي عملكردي مختل كننده از بايستگي هاي مهم پياده سازي است . در اين باره هرچه همپوشاني عرصه هاي غير نماز و كناره هايي كه مطلوب نماز وجود ندارد ( مثل حوزه ورودي ) بيشتر باشد ، كارداران مختل كننده عرصه نماز كمتر خواهد بود .
جا كفشي براي مواردي كه شبستان با حداكثر گنجايش ممكن عمل مي نمايد سطح متعددي را اشغال مي نمايد كه در بقيه مواقع فارغ از به كارگيري ميماند لذا وجود گزينه هاي ديگر در كنار جا كفشي به به كارگيري با صرفه از دور و بر ياري مي رساند. سطح و مقدار جا كفشي خوب ميباشد مطابق تعداد نمازگزاران در وضعيت مناسب احتساب خواهد شد خير بر طبق گنجايش حداكثر شبستان .
از‌آنجا كه اهل تسنن مجموع زمين مسحد را تميز و مطهر ميدانند، نمازگزار پيش از ورود به صحن كفش هايش را مي نمايد . چه نماز در صحن و چه در شبستان . در اينصورت هم گشوده بايستي به ازدحام ، تراكم كفش ها و بهداشت دور و اطراف توجه خواهد شد و اجرا عمل نيز تا حد قابليت و امكان تسهيل خواهد شد و همينطور شفافيت بين فضاي صحن مسجد و شبستان نگهداري خواهد شد كه صحن شبستان حتي المقدور به هم پيوسته به لحاظ آيند .
لحاظ به تنوع زياد حالت ، حوزه ، اقليم ، اندازه زمين و مراد هاي كارفرمايان ، يك چاره واحد ضرورتا پاسخ قابل قبولي براي تمامي جا نخواهد بود از اين رو تشخيص راهكار هاي باصرفه به عهده نوآوري و نوآوري طراح مي باشد.
وضو
وضو ساختن از مقدمات واجب نماز ميباشد لذا قابليت وضو خريدن وا رفته با همگي تاسيسات و امكانات و كارايي هاي جنبي مرتبط با آن از نكات اساسي در طراحي برنامه كالبدي مسجد به حساب مي‌آيد . اين قابليت از روش هايي زيرا بعد ها آبگينه در حيات ، تعبيه امكانات مايحتاج در گوشه تراس و در بي نقص ترين صورت خويش به طور حوضخانه و وضوخانه هواخواهي مي شود . استعمال تركيبي از اين چندين قابليت در طرح ، علاوه بر مطبوع ساختن محيط جواب قابل قبولي هست براي مواردي كه جمعيت نمازگزار به حداكثر گنجايش ميرسد .
مثال اي از پياده سازي مسجد
با تمركز قانون ها پياده سازي مساجد ،در انتخاب حالت عرصه وضوي آقايان و خانم ها بايد به برخي نكات توجه كرد : رفت و آمد ها تلاقي نداشته باشند ، محدوده ها به نحوي باشند كه حريم ها حفظ شوند و خانم ها به آسودگي براي وضو آماده گردند ، وضو بسازند و بعد از وضو ساختن نيز بتوانند بي بازدارنده به شبستان برسند . به علاوه حتي الامكان بايد جهت باد و قرار گيري خدمات نيز در حيث گرفته شود .
در كنار وظيفه اصلي وضوخانه كه ساخت و ساز قابليت وضو به دست آوردن ميباشد ، ظرايف ديگري نيز بايد مورد دقت باشند . از آن گزاره اينكه براي وسائل ياروهمدم نمازگزار مثل كيف و كتاب ، چتر و كلاه ، و نيز لباس هايي كه هنگام وضو كنده مي شوند بايستي تمهيدات مطلوب انديشيد ، به گونه اي كه‌اين وسائل خيش نشوند و حفظ از آن ها نيز در طول وضو قابليت پذير باشد ( نظير چوب لباسي ، سكو ، طاقچه و تدبيرها ابداعات ديگري كه توسط طراح انديشيده ميشود ) .
وضوي اهل سنت با شستن پا همدم است كه‌اين بايد در پياده سازي وضوخانه مساجد وي مد نظر قرار گيرد . كه ولي استاندارد هاي خاص خويش را دارااست . پيش گويي اينگونه امكاني هر جا كه شرائط اذن دهد براي همگي مساجد توصيه شدني هست .
در تعيين مصالح كف وضوخانه بايد اعتنا كرد كه به راحتي قابل شستشو باشد ، ليز نباشد ، حتي المقدور از رنگ هاي پر‌نور كه با كوچكترين خاك و گلي مدام آلوده به حيث مي آيد غربت شود و البته بي دوام و جراحت پذبر نيز نباشد .
همان گونه كه امام در جماعت مكلف به رعايت اضعف مامومين ميباشد ، بناي مسجد نيز موردنياز ميباشد رعايت اكنون چنين اشخاص را بكند . به عنوان مثال توصيه مي شود كه حتي المقدور از اختلاف سطح بي جا و غير ضروري در بين عرصه هاي مربوط به نماز دوري خواهد شد ، مگر اينكه مضيقه خاص يا اين كه ادله محكمي وجود داشته باشد كه در آن شكل نيز ما يحتاج است تدبيرها جبراني انديشيده گردد . تعداد شير هاي آب در وضوخانه مبتني بر تعداد نمازگزار تقريب زده ميگردد و خوب هست در پياده سازي وضوخانه و تاسيسات آن از شير هاي تك لوله به كار گرفت ، به گونه اي كه در هر فصل از سال و بر پايه ي با دما قابل تهيه و تنظيم باشد .
آستانه ورود به مسجد
آنچه بيان شويد مروري بود بر خصوصيت هاي اصلي فضاهايي كه كاسه اعمال روند مختلف نماز جماعت يعني ورود به مسجد ، پاك سازي و وضو ساختن ، كندن كفش ، پيوستن به صف نمازگزاران ، و بالاخره اقامه نماز ميباشند . در ادامه به موادسازنده كالبدي اساسي كه در عرف ساخت مسجد تحت عنوان عنصرها تشكيل دهنده بناي مسجد بر شمرده مي گردند اشاره مي گردد .
مثال اي از پياده سازي مسجد
صحن
با تمركز قوانين پياده سازي مساجد ،در مسير مجاورت شدن نمازگزاران به شبستان معمولا صحن قرار ميگيرد . اين فضا وظايفي را به عهده دارااست كه در مثال هاي جان دار به صورت و درجات مختلف به اجرا مي رسند . براي مثال آن وظايف اينهاست : امداد به قرار گيري طرح در بستر خويش ، روي هم گذاشتن كارايي ها و موادسازنده متفاوت و متنوع در كليتي واحد ، امداد به گسترش صف نمازگزاران يا اين كه استقرار مستمعين در مواردي كه به هر استدلال شبستان از جمعيت مالامال ميشود ( مثل نمازهاي خاص يا اين كه مراسم اعياد و وفيات ) ، مسافت گذاري ضروري في مابين فضا هاي ورودي ، وضوخانه ، شبستان ، و بالاخره ايفاي نقش مبدل ميان فضاي صحن و شبستان . در مثال هاي جانور صحن در دو شكل ديده ميشود :
الف – صحن به طور كلان بناي شبستان را شامل ميشود و شبستان همچون كوشك در بخشي از عرصه صحن استقرار مي يابد . در اين‌شرايط سطح صحن به تناسب صورت و حالت آن براي عملكردهاي متفاوت به خصوص دسترسي ها ساماندهي ميگردد .
ب – صحن دارنده بدنه اي بدون نقص ميباشد و فضايي دروني را مي سازد كه ايوان مسجد صورت ميگيرد . و البته حياط با رواق مطلوبتر ميباشد . در پياده سازي حياط بايستي بعضا نكات توجه خواهد شد : تاثيرات مثبت فضاي حياط بر روحيه ي نمازگزار در آماده ساختن او براي عبادت و فراغت از شهر و هياهوي آن ، كه نبايد تضعيف كردد ؛ بدنه هاي ايوان عالي ميباشد به تلاش هايي تخصيص يابند كه با نماز سنخيت داشته باشند و به حيثيت و شان تراس بيفزايند ( نظير حياط ، رواق ، كلاس ، ورودي ، كتابخانه ) .
مثال اي از پياده سازي مسجد
در صورتي‌كه ضرورت حكم به همجواري عملكردهاي ديگري با ايوان مسجد اعطا كرد ، مي بايست تمهيداتي انديشيد تا اين همجواري تراس را از يكدستي و يكپارچگي نياندازد ؛ و بايد به شكلي در همجواري با صحن سامان يابد كه با اين مضمون سازش داشته باشد و به يكپارچگي طرح از لحاظ هيبت سعي و مضمون ياري دهد .
عوامل و اجزاي كالبدي مسجد كه در حين قبلي آيتم اعتنا طراحان و معماران بوده و فضاي دلپذيري را براي حضور در مسجد فراهم مي آورده اند ، اين ها مي باشند :
پيش ورودي و هشتي . دالان . رواق و صحن ( ايوان ) . آبگينه يا اين كه آب نما . حياط . شبستان . گنبدخانه ( گنبد ) . مقصوره . محراب . مناره ( گلدسته ) .
همينطور توجه به بدنه ها و وسعت فرنگي مسجد . مقام نشانه ورودي در بدنه هاي فرنگي . تنوع عرصه ها و فضاهاي داخلي . جايگاه بندي و نرخ‌گذاري فضاهاي داخلي . هندسه به كار برده گرديده در همكف شبستان و مقاطع و عنصرها فضايي . استخوان بندي و ساختار .
محور بنا اي مساجد
امروزه دانش مهندسي ساختمان بسيار توسعه يافته ميباشد ، به گونه اي كه شاخه هاي متعددي با آن مرتبط ميباشد . از آن پاراگراف مي قدرت مهندسي بنا را اعلام‌كرد . فلسفه وجودي اين بخش از مهندسي آن مي باشد كه اعضاي قسمتهاي متفاوت ساختمان بر طبق طرح مهندس معمار ، محاسبه ميشود و موقعيت تحقيق هرمورد از جوارح و نهايتا مصالح موردنياز در اجراي طرح را نيز مشخص نمايد . واضح هست مهندس بنا در طرح اعضاي ساختمان به كارداران گوناگون كه به نحوي از انحا بر اعضاوجوارح اثر مي‌گذارد توجه مي نمايند و با مطالعه اين عوامل برنامه اي جامع براي كاربرد مصالح ارائه مي دهد و نهايتا اصول بنا اي سازه را معين مي نمايد . همان گونه كه در پيشگفتار بيان شد ، مهندسان مسلمان بايستي به پياده سازي و اجراي مسجد آشنا باشند و از عهده آن بر آيند . در امر مهندس بنا نيز همين سيرتكامل است .
مهندس بنا مي بايست بداند كه مسجد چيست و چه اهدافي در پياده سازي و ايجاد كرد مسجد متبوع هست . او بايستي بداند مسجد يكي از نمادهاي پر اسم و رسم جامعه اسلامي هست و بايد براي نسل ها ، پا بر جا و پايدار باشد . براين اساس در طرح بنا اي مسجد ، ضرايب اعتقاد و باور بالاتري لازم ميباشد و پژوهش ها مورد نياز مي بايست بسيار ريشه اي باشد تا بنا متبوع استحكام و دوام بيشتري داشته باشد . درباره‌ي رعايت مسائل مرتبط با بنا در پي مطالبي به اختصار آورده ميگردد :
۱ – پژوهش و تست هاي زمين شناسي و خاك شناسي به صورت ظريف و پهناور صورت بپذيرد تا حالت زمين و خاك به درستي بدست آيد .
۲ – همه توشه هاي وارد بر اعضاوجوارح به حساب آوردن گردد و جوارح با ضرايب هرچه دقيق تر طرح گردند .
۳ – كوشش گردد كه تلفيقي مطلوب ميان طرح معماري و اندازه هاي محاسباتي به وجود آيد تا طرح جامع معماري و مبنا بنا اي با هماهنگي بي نقص رعايت شود . به اين منظور مشورت و رابطه بسيار مجاورت طراح و محاسب ضروري هست .
۴ – نقشه هاي اجرايي ، ظريف و كامل رسم شوند و به موقع گزينه استفاده قرار گيرند .
۵ – با مد لحاظ قرار دادن طريق هاي اجراي اصولي به صورت كلي موارد از مصرف مصالح غير استاندارد و نا مرغوب غير وابسته غربت خواهد شد .
۶ – تست هاي مايحتاج پيش از عمليات با تمركز و مطابقت و همخواني با آيين طومار هاي داراي اعتبار اعمال گيرد .
۷ – در اجراي بنا هاي فلزي ، اجراي شاخك گذاري و ساخت اتصالات موردنياز براي كلاف سازي و اصول زير بندي نماها با تمركز و مطابق اصول صورت بپذيرد .
۸ – در اجراي بنا هاي بتني براي پايين بند سازي نماها بايد از ميلگرد مطمئن با قطر كافي استعمال شود و هنگام لينك ميلگرد با بنا متبوع ، سر ميلگرد در مجاورت پوسته تا داده خواهد شد . در اينصورت پوسته ميلگرد تا گرديده به آرامي راست ميگردد ، و مورد براي اتصالات در كلاف سازي جهت نماها آماده مي آيد .
در بنا هاي نيم اسكلت بتني دارنده شناژ هاي عمودي و افقي ، مفاد اجرايي اتصالات با استخوان بندي سازه براي لينك و پيوند اسكلت نما سازي را مي قدرت مانند نكات مطرح گرديده در ساختمان هاي بتني به وجود آورد .
امروزه در بعضا مفاد كار صورت دادن به اسكلت بتني ، در پوسته بندي تكوين و مادگي ( مقعر و محدب ) و در طرح هاي متعدد هندسي جاري ساختن ميشود . به خصوص در مواقعي ، انواح قانوني بندي ها و كناره كشي بر اسكلت بتني را با دورهاي ديدني قوسي در پوسته بندي ها به وجود مي آوردند تا بعداز بتن ريزي و دكفره كردن پوسته ( گشوده شدن پوسته ) نيز اشكالي در اسكلت بتني پديد نيايد . اين كار از خصوصيت هاي شغل هاي هنري بر روي بتن به حساب مي‌آيد .
اجراي هيبت دهي به اسكلت بتني ، در امر شغل هاي بتني دارنده نماي اكسپوزه كه در نوع خويش جذاب و گاهي بي مانند ميباشد . اصالت اصل نماسازي در شغل هاي معماري اسلامي از قانون خاص خويش تاسي مي نمايد .شماره تلفن مسجد المهدي فلسطين مشهد به اين ترتيب با تعصب خاص نسبت به اين قانون ها و استفاده و منفعت گيري از آن ها ، چه در بنا هاي ماسونري ( آجري ) و چه در بنا هاي فلزي و نصفه اسكلت بتني و مجموع اسكلت بتني با نحوه ميلگردهاي مهاري مقاوم . تسمه كشي . نبشي كشي و بقيه اتصالات است كه اصل و اساس زيربندي شغل هاي تزييني معماري اسلامي و اسكلت و استخوان بندي كامل سازه ايجاد خواهد شد .
در بنا هاي فلزي اجراي كلاف بندي و پايين سازي ، اسكلت نماسازي نيز به وسيله اتصالات و جوش كاري اصولي و بسيار مطمئن و توشه بر قابل اجراست . با استعمال از اتصالات نام برده در بنا هاي فلزي مي اقتدار شغل هاي متعددي جاري ساختن داد .رزرو مسجد المهدي فلسطين مشهد از جمله پايين بندي نماسازي ها بسيار شگرف و قشنگ ذيل اصول مباني نماسازي براي زير بندي و تيغه كشي براي شغل هاي گچ بري ؛ خطوط متعدد گچي و همينطور فارغ از زير بندي تيغه توسط دستچين معقلي ، خطوط بنايي و معقلي ؛ شغل هاي بسيار زيباي كاشي معرق ؛ پنجره هاي معرق مشبك سازي ها ؛آدرس مسجد المهدي فلسطين مشهد مقرنس بندي ؛ قانوني بندي ؛ يزدي بندي ؛ سيرتكامل سازي ؛ طاسه سازي ؛ محراب سازي و پيشخان سازي هاست . همينطور مي توان با ساختن جداره اي مدل و با ضخامت بسيار معدود و مقاوم با مسافت اي از اسكلت و استخوان بندي از سازه و با اتصالات مقاوم و كلاف پوششي كاذب به وجود آورد .
اين اجرا وسيله اتصالات اصولي با بينش كافي پياده سازي و بعد انجام ميگردد .
از آن پاراگراف مي شود به طريق اجراي گنبد با ( بنا فلزي ) اشاره كرد :
معمولا گنبد بر روي چهار رديف قرار ميگيرد رديف ها با پيش گويي طول متبوع ، مسجد المهدي فلسطين مشهد كلاف مربع صورت ايجاد كرد مي نمايند (a) بر روي دهانه رديف ها ، چهار خرپا قرار مي گيرد كه سبب ميشود اين مربع به هشت ضلعي در زمان فراتر (b) تبديل شود ( اين طول حوزه شكنج را تشكيل ميدهد كه در چهار كنج فيلپوش هايي ايجاد كرد مي نمايد .) يك رينگ هشت ضلعي بر روي خرپا ها قرار ميگيرد (c) كه وضعيت مورد نياز براي قرارگيري ساق گنبد توليد خواهد شد . ساق گنبد به طول متبوع ميرسد (d) و آنگاه پروفيل هاي قوس گنبد كه قبلاً ايفا گرديده به روي ساق نصب مي شود (e) .
برچسب: مسجد المهدي فلسطين مشهد، آدرس مسجد المهدي فلسطين مشهد، رزرو مسجد المهدي فلسطين مشهد، شماره تلفن مسجد المهدي فلسطين مشهد،
ادامه مطلب
